احساس و ادراک در روان‎شناسی و مقایسه آن با دیدگاه ملاصدرا: ماهیت، فرایند و گستره

هدف این پژوهش بررسی «احساس و ادراک در روان‎شناسی و مقایسه آن با دیدگاه ملاصدرا» است. بدین مظور ابتدا با مراجعه به منابع روان­شناختی معتبر مانند آثار بروس گلداشتاین، جیمز کالات، اتکینسون و هیلگارد آخرین دیدگاه‌ها درباره احساس و ادراک استخراج گردید؛ سپس به کتاب­های دست اول ملاصدرا نظیر اسفار، مفاتیح الغیب­ و شواهد الربوبیه به‎ویژه مباحث مربوط به قوای حسی و نحوه ادراک مراجعه گردید و دیدگاه ایشان در این زمینه گردآوری شد. یافته­ها به روش توصیفی- تحلیلی با همدیگر مقایسه گردید و نتایج ذیل به دست آمد: 1- از نگاه عمده روان­شناسان، ماهیت احساس و ادراک امری مادی و از جنس موادی مغزی نخاعی و نهایتاً فعالیت آن است. 2- ادراک طی هفت مرحله رخ می­دهد که از مواجهه انسان با محرک بیرونی آغاز شده، به تجربه هشیار در ارتباط با محرک خارجی و اتخاذ رفتار مناسب در ارتباط با آن پایان می­یابد. 3- گستره ادراک به مدرکات حسی محدود می­گردد و برای انسان ادراکی از سنخ دیگر رخ نمی­دهد یا دست کم با تردید مواجه است. 4-از نظر ملاصدرا احساس و ادراک صرفاً برای نفس اتفاق می­افتد که جوهری مجرد است و امر ادراک‏شده یا صورت ذهنی امری مجرد و فعل و تولید نفس است که نفس آن را هماهنگ با تغییر بدنی می­سازد. 5- ادراک حسی طی پنج مرحله رخ می‏دهد که از مواجهه با شیء خارجی آغاز می‏شود و به ساخت صورت مجرد هماهنگ با آن توسط نفس و تفسیر و تحلیل آن خاتمه می­یابد. 6– ادراک در انسان به ادراک حسی محدود نیست و علاوه بر آن از ادراک شهودی، نقلی، وحیانی و عقلی نیز برخودار است؛ بلکه ادراک­های شهودی و عقلی پایه دیگر ادراکات حتی ادراک­های حسی هستند.