بررسی پیامدهای نظریه پیدایش کوانتومی جهان در الهیات

پیدایش جهان و تاریخچه زمان از جمله مسائلی است که از دیرباز توجه فلاسفه، متکلمان و فیزیکدانان را به خود معطوف کرده و به‌عنوان یک بحث مشترک در حوزه الهیات و علوم تجربی مطرح می‌گردد. هر یک از الهیدانان و اندیشمندان در این زمینه، نظریه‌ها و فرضیاتی را ارائه نموده‌اند که پیدایش کوانتومی جهان از جمله فرضیاتی است که توسط برخی فیزیکدانان و کیهان شناسان بیان‌شده است. حاصل این نظریه در عقیده برخی فیزیکدانان و کیهان شناسان، الحاد و انکار وجود خداوند و امکان عدم نیاز به خالق است. علاوه بر آن به برخی از براهین اثبات وجود خداوند از جمله برهان حدوث و برهان نظم نیز خدشه وارد نموده‌اند. در دوران معاصر و عصر توسعه علم و فناوری، تکیه بر علوم تجربی و علم‌زدگی افراطی، بازتابی چشم‌گیر در رویکردهای الهیاتی اندیشمندان و متفکران و حتی عوام داشته است. این پژوهش با هدف پاسخ به برخی از این پیامدها و به روش توصیفی و تبیینی، به بررسی نگره‌های مختلف پیدایش جهان می‌پردازد و بزنگاه و موارد ایجاد اختلاف در دیدگاه دانشمندان علوم تجربی و الهیدانان را مورد بررسی قرار می‌دهد. تورق در منابع این دستاورد را به همراه داشته است که فهم صحیح از نظریات و فرضیات فیزیکی، فلسفی و الهیاتی، واکاوی دقیق معانی و مفاهیم و محل کاربست آن‌ها را می‌طلبد. ازاین‌رو در فصل اول بعد از بیان کلیات تحقیق به‌اختصار برخی از اصطلاحات پرکاربرد تعریف‌شده‌اند. در فصل دوم این اهتمام صورت گرفته که تا حد امکان بدون پرداختن به مطالب ریاضی و با زبانی موجز، نظریه کوانتوم تبیین گردد و با آفرینش در نگاه الهیات اسلامی مقایسه شود. حاصل این قیاس آن است که همه نظریات موجود در مکتب‌های فكري اسلام درباره آفرينش، در مکتب‌های كنوني جهان‌شناسی نیز وجود دارد. فصل سوم به اصل علیت در فلسفه و اصل عدم قطعیت در فیزیک کوانتوم اختصاص‌یافته و این نتیجه را حاصل نمود که عدم قطعیت مطرح‌شده در نظریه کوانتوم و بر اساس تفسیر هایزنبرگ، تنها به معنای عدم یقین صحیح است و به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند بر طرد علیت دلالت داشته باشد. در فصل چهارم تقریراتی از برهان حدوث بنا بر نظر متکلمان و فلاسفه ارائه گردیده و با تقریر کوانتومی حدوث جهان سنجیده شده است که نشان می‌دهد این دو گونه تقریر منافاتی با یکدیگر ندارند. فصل پنجم نیز برهان نظم را بر اساس مبانی هر دو حوزه الهیات و علوم تجربی تقریر و ارزیابی نموده است. حاصل آنکه نظریه کوانتوم نه‌تنها رقیب برهان نظم نیست، بلکه می‌تواند مصداقی از مصادیق تبیین نظم در طبیعت باشد.